İŞ HUKUKU
Sigortasız Çalıştırıldınız mı? Hakkınızı Arayın: Hizmet Tespit Davası Rehberi
Çalışma hayatının en temel güvencesi, şüphesiz sosyal güvenlik hakkıdır. Emeklilik hayaliniz, sağlık hizmetlerinden yararlanma imkanınız ve geleceğe güvenle bakabilmeniz, adınıza düzenli olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yatırılan primlere bağlıdır. Peki, emeğinizle çalıştığınız halde işvereniniz bu yükümlülüğünü yerine getirmediyse, sigortasız çalıştırıldıysanız veya primleriniz eksik yatırıldıysa ne yapabilirsiniz? İşte bu noktada, kaybettiğiniz hakları size geri kazandıracak en güçlü hukuki araç devreye giriyor: Hizmet Tespit Davası.
Bu yazımızda, sigortasız çalıştırılan işçilerin bilmesi gereken her şeyi, bir hizmet tespit davasının ne olduğunu, nasıl açılacağını ve bu süreçte nelere dikkat edilmesi gerektiğini ayrıntılarıyla ele alacağız.
Hizmet Tespit Davası Nedir?
Hizmet tespit davası, en basit tanımıyla, işverenin SGK’ya bildirmediği veya eksik bildirdiği çalışma sürelerinin ve prime esas kazançların, mahkeme kararıyla tespit edilerek resmileştirilmesini sağlayan bir dava türüdür. Bu dava sonucunda alınacak karar, SGK kayıtlarının düzeltilmesini ve sigortalılık sürelerinizin sanki zamanında bildirilmiş gibi yasal hale gelmesini sağlar.
Bu Davayı Açmak İçin En Kritik Konu: 5 Yıllık Süre Sınırı
Hizmet tespit davalarında en çok dikkat edilmesi gereken husus, hak düşürücü süredir. Kanun, işçiye, sigortasız çalıştırıldığı hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde bu davayı açma hakkı tanımıştır. Örneğin, 2020 yılında sigortasız çalıştırıldıysanız, dava açmak için son tarihiniz 31 Aralık 2025’tir. Bu süre kaçırılırsa, dava hakkı maalesef kaybolur.
Ancak, bu 5 yıllık süreyi durduran veya ortadan kaldıran çok önemli istisnalar vardır:
- İşveren, SGK’ya sizin adınıza tek bir gün bile olsa işe giriş bildirgesi vermişse,
- İşveren, adınıza aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık dönem bordrosu gibi belgelerden herhangi birini Kurum’a vermişse,
- Çalıştığınız dönemde SGK müfettişleri tarafından yapılan bir denetimde sigortasız çalıştırıldığınız tutanakla tespit edilmişse,
- İşçilik alacaklarınızla ilgili açtığınız bir davada, mahkeme kararıyla belirli bir dönemde çalıştığınız tespit edilmişse,
Bu durumlarda 5 yıllık hak düşürücü süre işlemez ve hizmetinizin tespiti için her zaman dava açabilirsiniz.
Sigortasız Çalışma Nasıl İspat Edilir?
Hizmet tespiti davaları kamu düzenini ilgilendirdiği için mahkeme, delillerin değerlendirilmesinde son derece titiz davranır. Davayı kazanabilmek için çalışma olgusunu şüpheye yer bırakmayacak şekilde kanıtlamak gerekir.
- Tanık Beyanları (En Önemli Delil): Genellikle en güçlü ispat aracıdır. Ancak tanıkların;
- Mümkünse sizinle aynı dönemde, aynı işyerinde çalışmış ve SGK kayıtlarında adı bulunan (bordrolu) kişiler olması,
- Bordrolu tanık bulunamıyorsa, işyerinin faaliyet gösterdiği adrese komşu olan diğer işyerlerinin kayıtlı çalışanları veya sahipleri olması davanın gücünü artırır.
- Akraba tanıkların beyanları, diğer delillerle desteklenmediği sürece mahkeme tarafından tek başına yeterli görülmeyebilir.
- Yazılı Belgeler:
- İşverenden alınmış imzalı ücret bordroları, maaş pusulaları veya ödeme dekontları.
- İşyeri tarafından size verilmiş kimlik kartı, üniforma veya görevlendirme yazıları.
- Banka kayıtları, işverenden gelen maaş ödemelerini gösteren hesap hareketleri.
- İşyeri iç yazışmaları, e-postalar veya tutanaklar.
- Resmi Kayıtlar ve Diğer Deliller:
- SGK müfettiş raporları ve denetim tutanakları.
- Daha önce aynı konuda açılmış ve lehinize sonuçlanmış işçi alacağı davası kararları (bu kararlar kesin hüküm olmasa da “güçlü delil” niteliğindedir).
- İşyerinin vergi kayıtları ve ticaret sicil bilgileri.
Dava Sonucunda Hangi Hakları Kazanırsınız?
Hizmet tespit davasını kazanmanız durumunda, sadece geçmişe dönük bir hakkı tescil ettirmiş olmaz, aynı zamanda geleceğinizi de güvence altına alırsınız:
- Emeklilik: Tespit edilen günler, emekliliğiniz için gerekli olan prim ödeme gün sayınıza eklenir. Bu, daha erken emekli olmanızı veya emeklilik şartlarını tamamlamanızı sağlayabilir.
- Emekli Maaşı: Primleriniz, mahkemenin tespit ettiği gerçek ücret üzerinden hesaplanacağı için, gelecekte alacağınız emekli maaşının miktarını doğrudan artırır.
- Sağlık Hizmetleri: O dönemlere ilişkin genel sağlık sigortası haklarınız tescil edilmiş olur.
- Diğer Tazminat Hakları: Hizmet sürenizin resmileşmesi, koşulları oluştuğu takdirde kıdem tazminatı gibi diğer işçilik alacaklarınızı talep etmenizin de önünü açabilir.
Sonuç olarak; Sigortasız çalıştırılmak, bir işçinin emeğinin ve geleceğinin çalınmasıdır. Ancak hukuk sistemimiz, bu haksızlığa karşı güçlü bir koruma sağlamaktadır. Eğer sigortanızın yatırılmadığını veya eksik yatırıldığını düşünüyorsanız, hak düşürücü sürelere dikkat ederek ve doğru delillerle hareket ederek geçmişe dönük tüm haklarınızı almanız mümkündür. Bu karmaşık ve teknik süreçte, alanında uzman bir avukattan destek almak, haklarınıza en doğru ve hızlı şekilde ulaşmanızı sağlayacaktır.