GENEL HUKUK, İCRA HUKUKU

İcra Takibi Rehberi (2025): Borca İtiraz, Haciz ve Kurtulma Yolları

“İcra takibi nasıl başlatılır?”, “Eve icra memuru geldi, ne yapmalıyım?”, “Maaşımın ne kadarı kesilir?”, “Borcum olmadığını düşünüyorum, nasıl itiraz ederim?” gibi sorular, borç ve alacak ilişkilerinde en temel hukuki kaygıları yansıtmaktadır. İcra takibi, bir borcun devlet gücüyle tahsil edilmesi sürecidir ve hem alacaklı hem de borçlu için hak ve yükümlülükler barındıran, sürelere sıkı sıkıya bağlı bir süreçtir.

Bu rehberde, İcra ve İflas Kanunu çerçevesinde bir icra takibinin nasıl işlediğini, tarafların sahip olduğu hakları ve süreç boyunca dikkat edilmesi gereken kritik noktaları ele alacağız.

İcra Takibi Nasıl Başlar? Alacaklının Bilmesi Gerekenler

Alacağını tahsil edemeyen bir kişi (alacaklı), borçluya karşı icra müdürlükleri aracılığıyla bir takip başlatabilir. İcra takipleri temel olarak ikiye ayrılır:

1. İlamsız İcra Takibi

En yaygın takip türüdür. Para ve teminat alacakları için, alacaklının elinde bir mahkeme kararı (ilam) olmasına gerek kalmadan başvurabildiği yoldur. Örneğin, ödenmeyen bir fatura, senet, kira borcu veya sözlü bir anlaşmadan doğan para alacağı için bu yola başvurulur. Alacaklı, yetkili icra dairesine bir takip talebi ile başvurur ve süreç başlar.

2. İlamlı İcra Takibi

Alacaklının elinde, bir mahkeme tarafından verilmiş ve alacağı hüküm altına alan bir kararın (ilam) bulunması durumunda başvurulan yoldur. Örneğin, bir tazminat davası veya boşanma davası sonucu hükmedilen nafakanın tahsili için ilamlı takip yapılır. Bu takip türünde borçlunun, borcun esasına itiraz etme hakkı yoktur.

Borçlunun Yol Haritası: İcra Ödeme Emri Geldiğinde Ne Yapılmalı?

Borçlu olarak tarafınıza icra dairesinden bir “ödeme emri” tebliğ edildiğinde, süreç sizin için başlamış demektir. Bu tebligatı aldıktan sonraki adımlarınız, tüm süreci şekillendirecektir. Süreler bu aşamada hayati önemdedir.

Seçenek 1: Borcu Ödemek

Tebliğ edilen ödeme emrinde yazan borcu, belirtilen süre içinde (genellikle 7 gün) icra dairesinin banka hesabına ödeyerek dosyayı kapatabilirsiniz.

Seçenek 2: Borca İtiraz Etmek (En Kritik Adım)

Eğer borcun size ait olmadığını, miktarının yanlış olduğunu, daha önce ödendiğini veya herhangi bir nedenle borçlu olmadığınızı düşünüyorsanız, itiraz hakkınızı kullanmalısınız.

• Süre: Ödeme emrinin size tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içinde itiraz etmelisiniz. Bu süreyi kaçırırsanız, borç kesinleşir ve haciz aşamasına geçilir.
• Nasıl İtiraz Edilir? Ödeme emrini gönderen icra dairesine hitaben yazılmış bir dilekçe ile itiraz edilir. Dilekçede, “borcun tamamına”, “borcun bir kısmına” veya “imzaya” (eğer takip bir senede dayanıyorsa ve imza size ait değilse) itiraz ettiğinizi açıkça belirtmelisiniz.
• İtirazın Sonucu: Süresi içinde yapılan geçerli bir itiraz, icra takibini kendiliğinden durdurur. Alacaklı, haciz işlemlerine devam edemez.

Takip Durduktan Sonra: İtirazın İptali Davası ve Haciz Süreci

Borçlunun itirazıyla takip durduğunda, top bu kez alacaklıya geçer. Alacaklı, alacağını ispatlamak için hukuki yollara başvurmak zorundadır.

• İtirazın İptali Davası: Alacaklı, borçlunun itirazının haksız olduğunu ve alacağın gerçek olduğunu ispatlamak için, itirazın kendisine tebliğinden itibaren 1 yıl içinde mahkemede “itirazın iptali davası” açabilir.
  • Mahkeme Sonucu: Alacaklı davayı kazanırsa, takip kaldığı yerden devam eder ve mahkeme, borçluyu %20’den az olmamak üzere icra inkâr tazminatı ödemeye mahkûm edebilir. Borçlu davayı kazanırsa, takip iptal edilir.

Haciz Aşaması: Borç Kesinleşince Ne Olur?

Borçlu süresi içinde itiraz etmezse veya açılan itirazın iptali davasını kaybederse borç kesinleşir ve alacaklının talebiyle haciz aşamasına geçilir.

• Neler Haczedilebilir? Borçlunun banka hesapları, aracı, evi, arsası gibi taşınır ve taşınmaz malları ile üçüncü kişilerdeki hak ve alacakları haczedilebilir.
• Maaş Haczi: En sık uygulanan haciz türüdür. Borçlunun çalıştığı iş yerine yazı gönderilerek, aldığı net maaşın en fazla 1/4’ü kesilerek icra dosyasına yatırılması istenir. Emekli maaşları için de kural olarak aynı oran geçerlidir (borçlunun onayı olmadan 1/4’ten fazlası kesilemez).
• Ev Eşyasının Haczi: Kanuna göre, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için “zorunlu olan” ev eşyaları (buzdolabı, çamaşır makinesi, koltuk takımı vb. birer adet) haczedilemez. Lüks veya birden fazla olan eşyalar haczedilebilir.

Borçluyu Koruyan Diğer Hukuki Yollar

• Menfi Tespit Davası: Hakkında icra takibi başlatılma riski olan veya takip başlatılmış ancak borçlu olmadığını düşünen bir kişi, borçlu olmadığının tespiti için bu davayı açabilir.
• Borcu Taksitlendirme (Hacizden Önce veya Sonra): Borçlu, alacaklı ile anlaşarak veya icra dairesinde bir taahhüt vererek borcunu taksitlendirebilir. İcra dairesinde verilen taksit taahhüdüne uyulmaması halinde, alacaklının şikâyeti üzerine tazyik hapsi (zorlama hapsi) cezası verilebileceği unutulmamalıdır.

İcra Sürecinde Avukatın Rolü

İcra hukuku, çok sıkı usul kuralları ve hak düşürücü süreler içeren teknik bir alandır.

• Alacaklı için avukat; takibin doğru ve hızlı bir şekilde başlatılmasını, itiraz halinde gerekli davaların zamanında açılmasını ve alacağın en etkin şekilde tahsilini sağlar.
• Borçlu için avukat; haksız takiplere karşı yasal süresi içinde itiraz edilmesini, haciz işlemlerinin kanuna uygun yürütülmesini ve haklarının sonuna kadar korunmasını temin eder.

Yasal Uyarı: Bu makale, genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup hukuki danışmanlık niteliği taşımaz. Her icra dosyası kendine özgü şartlar barındırır. Karşılaştığınız hukuki sorunlar için mutlaka bir avukattan profesyonel destek almanız gerekmektedir.