Nafaka Davaları Rehberi (2025): Avukat Gözüyle Bilmeniz Gereken Her Şey

AİLE HUKUKU

Boşanma veya ayrılık süreci, taraflar için hem duygusal hem de maddi olarak zorlayıcı olabilir. Bu sürecin en önemli hukuki konularından biri de şüphesiz nafakadır. “Nafaka nedir?”, “Ne kadar nafaka alırım?”, “Süresiz nafaka var mı?”, “Nafaka ödenmezse ne olur?” gibi sorular, bu dönemde en sık karşılaştığımız sorulardır.

Bu makalede, bir avukat olarak Türk Medeni Kanunu çerçevesinde nafaka kurumunu tüm yönleriyle ele alacak, karmaşık gibi görünen bu konuyu sizler için anlaşılır bir dille aydınlatacağım. Amacımız, haklarınızı ve yükümlülüklerinizi net bir şekilde anlamanıza yardımcı olmaktır.

Nafaka Nedir ve Hukuki Amacı Nedir?

Nafaka, kanunen belirli bir yükümlülük altında olan bir kişinin, maddi olarak yardıma muhtaç duruma düşen veya düşecek olan yakınına (eş, çocuk, anne-baba vb.) mahkeme kararıyla ödemekle yükümlü olduğu para miktarıdır.

Nafakanın temel amacı, boşanma veya ayrılık nedeniyle bir tarafın yaşam standardında ciddi bir düşüş yaşamasını engellemek, ekonomik dengeyi sağlamak ve özellikle çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanmasını güvence altına almaktır.

Türk Medeni Kanunu’na Göre Nafaka Türleri Nelerdir?

Nafaka, talep edildiği duruma ve kişiye göre dört ana başlıkta incelenir. Her birinin şartları ve amacı farklıdır.

1. Tedbir Nafakası

Boşanma veya ayrılık davası açıldığı andan itibaren, dava sonuçlanana kadar maddi olarak zor duruma düşecek olan eş veya ergin olmayan çocuklar için bağlanan geçici bir nafakadır.

• Kimler Talep Edebilir? Maddi durumu daha zayıf olan eş, hem kendisi hem de fiilen baktığı çocuklar için talep edebilir.
• Şartları: Tarafların kusur durumuna bakılmaz. Sadece bir tarafın dava süresince geçim sıkıntısı yaşayacak olması yeterlidir.
• Ne Zaman Sona Erer? Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte tedbir nafakası kendiliğinden sona erer ve yerini (şartları varsa) yoksulluk veya iştirak nafakasına bırakır.

2. İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası)

Boşanma kararı kesinleştikten sonra, velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve diğer zorunlu giderlerine kendi maddi gücü oranında katılması amacıyla ödediği nafakadır.

• Önemli Not: İştirak nafakası, çocuğun hakkıdır. Anne veya babanın bu nafakadan feragat etmesi hukuken geçerli değildir.
• Ne Zamana Kadar Ödenir? Kural olarak çocuk 18 yaşını doldurana (ergin olana) kadar devam eder. Ancak, çocuk ergin olmasına rağmen eğitimi devam ediyorsa (örneğin üniversite okuyorsa), eğitim hayatı sona erene kadar nafaka ödenmesine devam edilebilir.
• Kim Öder? Velayeti almayan taraf öder.

3. Yoksulluk Nafakası

Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan tarafın, diğer eşten maddi gücü oranında ve süresiz olarak talep edebileceği nafakadır. Kamuoyunda “süresiz nafaka” olarak bilinen ve en çok tartışılan nafaka türü budur.

• Şartları Nelerdir?
  1. Talep eden tarafın boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olması gerekir.
  2. Nafaka talep eden tarafın boşanmadaki kusurunun, diğer taraftan daha ağır olmaması gerekir. Eşit kusur veya kusursuzluk durumunda talep edilebilir.
  3. Nafaka ödeyecek olan tarafın mali gücünün yeterli olması gerekir.
• “Süresiz Nafaka” Gerçekten Süresiz mi? Kanunda “süresiz olarak” ibaresi geçse de bu, ömür boyu ödeneceği anlamına gelmez. Yoksulluk nafakası, nafaka alan tarafın yoksulluk durumunun ortadan kalkması (örneğin işe girmesi, evlenmesi) veya nafaka ödeyen tarafın mali durumunun değişmesi gibi durumlarda mahkeme kararıyla kaldırılabilir veya azaltılabilir.

4. Yardım Nafakası

Boşanma davaları dışında, bir kimsenin yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoyu (çocukları, torunları), üstsoyu (anne-babası, dedesi) ve kardeşlerine ödemekle yükümlü olduğu nafakadır. Aile bağlarının bir gereğidir.

Nafaka Miktarı Nasıl Hesaplanır?

En merak edilen konulardan biri de nafaka miktarıdır. Kanunda “$X TL maaşa $Y TL nafaka bağlanır” gibi sabit bir formül yoktur. Hakim, nafaka miktarını belirlerken birçok faktörü bir arada değerlendirir:

• Tarafların ekonomik ve sosyal durumları (maaş, kira geliri, mal varlığı vb.).
• Nafaka alacaklısının yaşam giderleri (kira, faturalar, mutfak masrafı vb.).
• Çocuk için isteniyorsa, çocuğun yaşı, eğitim durumu, sağlık giderleri ve sosyal ihtiyaçları.
• Nafaka yükümlüsünün ödeme gücü.
• Tarafların boşanmadaki kusur oranları (özellikle yoksulluk nafakasında).

Hakim, tüm bu delilleri (maaş bordroları, tapu kayıtları, sosyal ekonomik durum araştırması raporu vb.) değerlendirerek hakkaniyete uygun bir miktar belirler.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

S: Nafaka ödenmezse ne olur? C: Nafaka borcu, mahkeme kararına dayanan bir kamu alacağı gibidir. Ödenmediği takdirde alacaklı taraf, avukatı aracılığıyla icra takibi başlatabilir. Borçlunun maaşına haciz konulabilir, banka hesapları ve malları haczedilebilir. Ayrıca, borçlunun şikayet edilmesi üzerine 3 aya kadar tazyik (zorlama) hapsi uygulanabilir. Tazyik hapsi, borcu ödeyince ortadan kalkan bir yaptırımdır ve adli sicil kaydına işlemez.

S: Nafaka miktarı zamanla değiştirilebilir mi? C: Evet. Tarafların ekonomik durumlarının değişmesi veya çocuğun ihtiyaçlarının artması gibi yeni durumlar ortaya çıktığında, “nafaka artırım” veya “nafaka azaltım/kaldırma” davası açılabilir. Örneğin, enflasyon nedeniyle nafaka miktarının yetersiz kalması, en yaygın artırım sebebidir.

S: Çalışan kadın yoksulluk nafakası alabilir mi? C: Alabilir. Önemli olan, kadının aldığı maaşın boşanma sonrası onu yoksulluktan kurtaracak düzeyde olup olmadığıdır. Eğer aldığı ücret asgari ücret düzeyindeyse ve temel yaşam giderlerini karşılamaya yetmiyorsa, hakim yoksulluk nafakasına hükmedebilir.

S: Anlaşmalı boşanmada nafaka nasıl belirlenir? C: Anlaşmalı boşanmada taraflar, hazırladıkları boşanma protokolünde nafaka (iştirak ve/veya yoksulluk) ödenip ödenmeyeceğini, ödenecekse miktarını ve artış oranını serbestçe kararlaştırabilirler. Hakim bu anlaşmayı uygun bulursa karara geçirir.

Nafaka Davasında Avukatın Önemi

Nafaka davaları, teknik bilgi ve doğru strateji gerektiren hassas süreçlerdir. Hak kaybı yaşamamak için bir avukattan destek almak kritik öneme sahiptir. Avukatınız;

• Dava dilekçenizi hukuki temellere uygun şekilde hazırlar.
• Nafaka miktarının doğru belirlenmesi için gerekli delilleri toplar ve sunar.
• Duruşmalarda sizi en iyi şekilde temsil eder.
• Karşı tarafın iddialarına karşı hukuki argümanlar geliştirir.
• Sürecin hızlı ve lehinize sonuçlanması için gerekli tüm adımları atar.

Yasal Uyarı: Bu makale genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki danışmanlık niteliği taşımaz. Nafaka davanızla ilgili özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışmanız gerekmektedir.