GENEL HUKUK, MİRAS HUKUKU

Mirasta Tenkis ve Denkleştirme Davaları Rehberi: Mirasçılar Arası Eşitsizliğe Karşı Haklarınız (2025)

Bir ebeveyn vefat ettiğinde, geride kalan mirasın yasal mirasçılar arasında kanuna uygun olarak paylaşılması esastır. Ancak bazen miras bırakan, henüz hayattayken yaptığı işlemlerle (bir çocuğuna ev bağışlamak, bir diğerine yüklü miktarda para vermek gibi) veya vasiyetnamesiyle mirasçılar arasında bir eşitsizlik yaratmış olabilir. Bu durum, diğer mirasçıların “benim hakkım yendi” hissine kapılmasına ve ciddi aile içi uyuşmazlıklara yol açar.

Türk Medeni Kanunu, bu tür miras paylaşımındaki adaletsizlikleri düzeltmek için mirasçılara iki çok güçlü hukuki hak tanımıştır: Tenkis Davası ve Denkleştirme Davası. Bu rehberde, bu iki önemli davanın ne anlama geldiğini, hangi durumlarda açılabileceğini ve aralarındaki temel farkları açıklayacağız.

Bölüm 1: Yasal Hakkın Asgari Koruması: SAKLI PAY ve TENKİS DAVASI

Saklı Pay Nedir?

Kanun, bazı mirasçıların miras üzerindeki haklarını özel olarak koruma altına almıştır. Miras bırakanın, vasiyetnameyle veya hayattayken yaptığı bağışlarla dahi dokunamayacağı, kanunen korunan bu asgari miras payına “saklı pay” denir.

• Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
  1. Miras bırakanın altsoyu (çocukları, torunları)
  2. Miras bırakanın annesi ve babası
  3. Miras bırakanın sağ kalan eşi

Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, saklı paylı mirasçıların, bu dokunulmaz paylarına yapılan tecavüzleri ortadan kaldırmak için açtıkları bir davadır.

• Amacı: Miras bırakanın, saklı pay kurallarını ihlal ederek yaptığı karşılıksız kazandırmaların (bağışların) veya vasiyetname hükümlerinin, saklı payı tamamlayacak ölçüde “indirilmesini” ve etkisiz hale getirilmesini sağlamaktır.
• Örnek: Bir babanın 2 çocuğu ve toplam 2.000.000 TL değerinde mirası olsun. Çocukların yasal miras payı 1/2’dir. Saklı payları ise bu payın yarısı, yani 1/4’tür. Her bir çocuğun 500.000 TL saklı payı vardır. Baba, vefatından önce tüm malvarlığını (2.000.000 TL) tek bir çocuğuna bağışlarsa, diğer çocuk hiçbir şey alamaz. İşte bu durumda, hakkı ihlal edilen çocuk, kardeşine karşı tenkis davası açarak, 500.000 TL’lik saklı payının kendisine ödenmesini talep edebilir.

Bölüm 2: Evlatlar Arası Eşitliği Sağlama: DENKLEŞTİRME DAVASI

Denkleştirme davasının amacı, saklı payı korumaktan ziyade, miras bırakanın altsoy mirasçıları (çocukları) arasında tam bir eşitlik sağlamaktır.

Denkleştirme Nedir?

Kanun, bir ebeveynin, aksini açıkça belirtmediği sürece, çocuklarına eşit davranmak istediğini varsayar. Bu varsayımdan hareketle, miras bırakanın bir çocuğuna sağlığında yaptığı bazı özel nitelikteki karşılıksız kazandırmaların, onun “miras payına mahsuben” verilmiş bir avans olduğu kabul edilir.

• Amacı: Bu “avansların”, vefat sonrası miras paylaşımında, sanki hala terekenin içindeymiş gibi hesaba katılarak, tüm çocuklar arasında adil bir denge kurulmasını sağlamaktır. Bu işleme “terekeye iade” veya “denkleştirme” denir.

Hangi Kazandırmalar Denkleştirmeye Tabidir?

Miras bırakanın, altsoyuna (çocuğuna/torununa) yaptığı şu tür masraflar denkleştirmeye tabidir:

• Çeyiz masrafları.
• Bir iş kurması veya mevcut işini geliştirmesi için verilen sermaye (kuruluş sermayesi).
• Mevcut bir borçtan kurtarmak için yapılan ödemeler.
• Benzeri olağan dışı ve önemli nitelikteki karşılıksız kazandırmalar.

Örnek: Bir annenin 2 çocuğu ve vefat ettiğinde bankada 1.000.000 TL’si olsun. Anne, hayattayken ilk çocuğuna iş kurması için 500.000 TL vermiştir. Normalde, miras 1.000.000 TL üzerinden 500.000-500.000 TL olarak paylaştırılmalıdır. Ancak ikinci çocuk, denkleştirme davası açarsa, o 500.000 TL’lik bağış da mirasa eklenir. Toplam paylaşılacak miras (1.000.000 + 500.000) = 1.500.000 TL olur. Her bir çocuğun payı 750.000 TL olur. İlk çocuk daha önce 500.000 TL aldığı için, kalan mirastan 250.000 TL alır. İkinci çocuk ise 750.000 TL alır. Böylece eşitlik sağlanmış olur.

Tenkis ve Denkleştirme Arasındaki Temel Farklar

Özellik	Tenkis Davası	Denkleştirme Davası
Amacı	Saklı Payı korumak (asgari yasal hakkı)	Tam Eşitliği sağlamak
Kimler Dava Açabilir?	Tüm saklı paylı mirasçılar (eş, çocuk, anne-baba)	Sadece yasal altsoy mirasçılar (çocuklar, torunlar)
Kime Karşı Açılır?	Lehine kazandırma yapılan herkese (mirasçı veya 3. kişi)	Sadece lehine kazandırma yapılan diğer altsoy mirasçılara
Hesaplama Yöntemi	Saklı paya tecavüz eden kısım “indirilir”	Kazandırma tutarı mirasa “eklenir” ve yeniden paylaştırılır

E-Tablolar’a aktar

Dava Süreci ve Zamanaşımı

Her iki dava da miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Davalarda zamanaşımı süreleri çok önemlidir ve hak düşürücüdür. Bu süreler kaçırıldığında dava hakkı kaybedilir.

Miras Paylaşımı Davalarında Avukatın Önemi

Tenkis ve denkleştirme davaları, Miras Hukuku’nun en teknik, en karmaşık ve en çok uzmanlık gerektiren alanlarıdır. Bu süreçte bir miras avukatı;

• Miras bırakanın sağlığında yaptığı tüm işlemleri (banka kayıtları, tapu devirleri vb.) analiz ederek, hangi davanın açılması gerektiğine doğru karar verir.
• Dava için gerekli olan delilleri (tanık, banka dekontları, tapu kayıtları vb.) toplar ve hukuki argümanları oluşturur.
• Karmaşık tereke (miras) hesaplamalarını ve saklı pay/denkleştirme oranlarını doğru bir şekilde yaparak, hak ettiğiniz payı tam olarak belirler.
• Kritik olan zamanaşımı sürelerini kaçırmadan davayı açar ve sonuna kadar takip eder.

Yasal Uyarı: Bu makale, genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup hukuki danışmanlık niteliği taşımaz. Miras paylaşımındaki eşitsizlikler ve hak kayıpları, her ailenin kendine özgü koşullarına göre değerlendirilir. Bu tür bir uyuşmazlıkla karşılaştığınızda, haklarınızı korumak için mutlaka bir miras avukatından hukuki destek almanız gerekmektedir.