AİLE HUKUKU

Aile Konutu Şerhi Nedir ve Nasıl Konulur? (Eş Rızası Olmadan Ev Satışını Engelleme Rehberi)

“Eşim, benim onayım olmadan oturduğumuz evi satabilir mi?”, “Boşanma aşamasındayız, evin satılmasını nasıl önleyebilirim?”, “Kira sözleşmesini eşim tek başına feshedebilir mi?”… Bu sorular, evlilik birliği içindeki en temel endişelerden birini, ailenin barınma güvencesini konu alır. Türk Medeni Kanunu, bu güvenceyi sağlamak amacıyla “aile konutu” kavramını ve bu konutu koruyan özel bir mekanizmayı düzenlemiştir.

Bu mekanizmanın en etkili aracı ise tapu kaydına konulan **”aile konutu şerhi”**dir. Bu şerh, basit bir idari işlemle, eşlerden birinin diğerinin rızası olmadan aile yuvası üzerinde tek başına tasarrufta bulunmasını engeller. Bu rehberde, aile konutunun ne anlama geldiğini, bu şerhin neden hayati önem taşıdığını ve tapuya nasıl işletebileceğinizi adım adım açıklayacağız.

Aile Konutu Nedir ve Hukuki Anlamı Nedir?

Aile konutu, evlilik birliği içinde eşlerin bütün yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiği, acı ve tatlı günlerini paylaştığı, kısacası aile yaşamının merkezi olarak kabul edilen konuttur.

• Önemli Noktalar:
  • Bir ailenin birden fazla evi olsa dahi, bunlardan sadece biri “aile konutu” olarak kabul edilir.
  • Konutun tapusunun eşlerden sadece birinin üzerine kayıtlı olması veya her ikisinin adına hisseli olması bu durumu değiştirmez.
  • Hatta oturulan ev kiralık olsa bile, o ev aile konutu sayılır.

Hukuki Sonucu (TMK md. 194): Aile konutunun hukuki anlamı şudur: Tapu sahibi olan eş, diğer eşin açık ve yazılı rızası olmadıkça;

• Aile konutunu satamaz,
• Üzerinde ipotek gibi haklar tesis edemez,
• Başka birine bağışlayamaz,
• Kiracı ise, kira sözleşmesini tek başına feshedemez.

Aile Konutu Şerhi Nedir ve Neden Hayati Önem Taşır?

Yukarıda sayılan koruma, kanun gereği zaten mevcuttur. Ancak bu durumu bilmeyen veya kötü niyetli olan bir eş, diğerinin rızası olmadan evi satmaya çalışabilir. İşte aile konutu şerhi, bu korumayı herkes için görünür kılan ve mutlak hale getiren bir tapu işlemidir.

• Tanımı: Aile konutu şerhi, o taşınmazın tapu kütüğünün “şerhler” hanesine, “Bu taşınmaz aile konutudur” şeklinde bir belirtme konulmasıdır.
• Neden Hayati Önemde?
  1. Üçüncü Kişileri Uyarır: Bu şerh sayesinde, o mülkü satın almak veya üzerinde bir işlem yapmak isteyen herkes (banka, alıcı vb.), bu konutun aile konutu olduğunu ve diğer eşin rızasının alınması gerektiğini tapu kaydından görür.
  2. “İyi Niyet” Savunmasını Ortadan Kaldırır: En önemli faydası budur. Eğer tapuda şerh varken, malik eş evi rızanız olmadan bir başkasına satarsa, evi alan üçüncü kişi asla “ben evin aile konutu olduğunu bilmiyordum, iyi niyetliydim” savunmasını yapamaz. Bu durumda, rızası olmayan eş, rahatlıkla tapu iptal ve tescil davası açarak satışı iptal ettirebilir. Şerh yoksa, alıcının kötü niyetli olduğunu ispatlamak çok daha zorlaşır.

Adım Adım Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu şerhi koydurtmak bir dava süreci değil, basit, hızlı ve ücretsiz bir idari işlemdir.

• Kim Başvurabilir? Konutun tapusu kendi adına olmayan eş.
• Nereye Başvurulur? Taşınmazın bağlı olduğu Tapu Müdürlüğü’ne.
• Gerekli Belgeler Nelerdir?
  1. Talep Dilekçesi: Aile konutu şerhi konulmasını talep eden kısa bir dilekçe.
  2. Evlilik Cüzdanı: Evli olduğunuzu kanıtlayan belgenin aslı veya onaylı örneği.
  3. Nüfus Cüzdanı / Kimlik Kartı: Başvuran eşin kimliği.
  4. İkametgâh Belgesi (Yerleşim Yeri Belgesi): Konutun aile konutu olduğunu ispatlayan en önemli belgedir. E-Devlet üzerinden veya Nüfus Müdürlüğü’nden alınacak, her iki eşin de o adreste ikamet ettiğini gösteren bir belge sunulmalıdır. Eğer eşlerden biri başka bir yerde kayıtlı görünüyorsa, muhtarlıktan alınacak, o adreste fiilen birlikte yaşandığını gösteren bir yazı da delil olarak kullanılabilir.

Masrafı Var Mıdır? Hayır. Kanun gereği, aile konutu şerhi konulması işleminden hiçbir harç veya döner sermaye ücreti alınmaz.

Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması

Şerh, sonsuza kadar tapuda kalmaz. Aşağıdaki durumlarda kaldırılabilir:

• Boşanma: Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte aile konutu niteliği sona erer. Taraflardan biri, kesinleşmiş mahkeme kararını Tapu Müdürlüğü’ne sunarak şerhi kaldırabilir.
• Yeni Bir Aile Konutu: Eşlerin birlikte yeni bir konutu aile konutu olarak belirlemesi durumunda, eski konut üzerindeki şerh kaldırılabilir.
• Eşin Rızası: Şerhi koyduran eş, dilediği zaman kendi rızasıyla Tapu Müdürlüğü’ne başvurarak şerhin kaldırılmasını talep edebilir.
• Malik Olmayan Eşin Vefatı: Şerhi koyduran eşin vefatı halinde, malik olan eş ölüm belgesi ile şerhi sildirebilir.

Aile Konutu Sürecinde Avukatın Rolü

Aile konutu şerhi işlemi basit olsa da, hukuki sonuçları son derece önemlidir. Bir avukat;

• Öncelikle müvekkiline bu önemli hukuki hak konusunda bilgi vererek, olası bir hak kaybına karşı proaktif bir koruma sağlar.
• Başvuru için gerekli belgelerin doğru ve eksiksiz bir şekilde hazırlanması ve Tapu Müdürlüğü’ndeki sürecin takibi konusunda yardımcı olur.
• En önemlisi, eğer eşin rızası olmadan bir devir işlemi çoktan yapılmışsa, derhal harekete geçerek tapu iptal ve tescil davası açar ve ailenin barınma hakkını geri kazanması için hukuki mücadeleyi yürütür.
• Boşanma davalarında, aile konutunun dava süresince korunması ve mal paylaşımında doğru değerlendirilmesi için stratejik bir danışmanlık sunar.

Yasal Uyarı: Bu makale, genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup hukuki danışmanlık niteliği taşımaz. Her hukuki durum kendine özgü koşullar içerir. Aile konutunuzu ve barınma hakkınızı güvence altına almak için bir avukattan hukuki destek almanız tavsiye edilir.